İdris-i Bitlisi Kimdir
İdris-i Bitlîsî' veya Bitlisli İdris (d. 1452-57 - ö. 1520), Kürt siyasetçi ve Osmanlı devlet adamı.
Mevlana Hüsameddin Ali-ül Bitlisî'nin oğlu, Ebul Fadl Mehmet Efendi'nin babasıdır. Bitlis’te doğmuştur, bundan ötürü Bitlisî lâkabı ismine eklenmiştir. Doğum tarihi hakkında çeşitli görüşler vardır.
Babası gibi bir süre Akkoyunlu Devleti'ne hizmet etmiştir. Vefatına kadar Uzun Hasan'ın hizmetinde bulunmuş; ardından 1490 senesine kadar Uzun Hasan'ın oğlu Yakup Bey'in divan hizmetinde bulunmuştır. Osmanlı padişahı II. Bayezid tarafından İstanbul'a davet edilmiş bu takiben İstanbul'a gitmiştir. Özellikle I. Selim döneminde Osmanlı siyasetinde aktif bir rol oynamıştır. Çaldıran Muharebesi'nden sonra Doğu ve Güneydoğu Anadolu vilâyetlerinin savaş olmaksızın Osmanlı yönetimine geçmesi için görevlendirilmiş ve bunda başarılı olmuştur.
İdris-i Bitlisinin Safevilerin kontrolündeki Doğu Anadolu toprakların Osmanlı Devletine katılmasında önemli rolu oldu. 16. yuzyılda bölgede ana güç olan Safeviler ve Osmanlıların arasındaki ihtilâflar sonucu 1514 yılında I. Selim ordusu ile Safevi topraklarına girdi ve Kürtleri Osmanlı safında yer almaya teşvik etmek için İdris-i Bitlisîyi bölgeye yolladı. Kürtlerin önce Akkoyunlular, sonra ise Safeviler ile olumsuz ilişkileri olmuş ve bu sebepten İdris-i Bitlisi bölgedeki Kürt topluluklarının çoğunluğunun desteğini almayı başardı.
Çaldıran Muharebesinde Sefevileri yenen Osmanlı Ordusu Tebriz'e girdi, fakat bir hafta sonra I. İsmail taraftarları ile meskun bir bölgede kalmasını tehlikeli bulan I. Selim, Tebriz'i terk edip once Nahçivan yoluyla Karabağ'a, daha sonra ise Batı Anodoluya çekilmek zorunda kaldı. Bu ara I. İsmail de ordusunu toparlayarak Tebriz'e döndü ve Karahan’ı Diyarbakır valisi tayin etti.
Kürt beylerini bir araya getirmeyi başaran İdris-i Bitlisi Farsça yazdığı Selimname eserinde Kürtleri Kızılbaşlar ile savaşa teşvik ettiğini, onların da kılıç zoruna Anadolu'yu Türkmen Kızılbaşlardan temizlemek için yemin ettiklerini ve bu arada 40 bin ila 70 bin arasında Kızılbaşın yani Alevinin öldürüldüğünü yazmıştır.
I. İsmail'in Diyarbakır valisi Karahan öldürüldü ve bu topraklar Osmanlı Devletine katıldı. İdris-i Bitlisî 1515 yılında I. Selim'in verdiği yetkilere dayanarak Osmanlılar ile işbirliği yapmış olan Kürt beylerini vali olarak atar ve bu dönemden de sonra onlara, valiliğin babadan oğula geçişi gibi ayrıcalık tanımış oldu.
Ayrıca Urfa ve Musul'un fethinde önemli rol oynamış ve bölgenin iç işlerini tanzim etmiştir. İdris-i Bitlisî, ömrünün son yıllarını İstanbul'da geçirmiş ve 1520 yılında vefat etmiştir.
Divan edebiyatına birçok eserle katkıda bulunmuştur. Eserlerini Arapça ve Farsça yazmıştır. Eserlerinden bazıları:
Heşt Behişt
Selimname
Risâle-i Hazâniyye
Münâzara-i Savm u İyd
Mecmuât-ül-Fevâid-il Müteferrika tr.wikipedia.org