Safevi Hanedanı Şah Tahmaz Tahmasp Kimdir
Safevi Hanedanı veya Safevi Devleti
(Azerice: Səfəvilər, Farsça: صفویان), İran tarihinde Şiiliği resmi mezhep olarak kabul eden ilk devlettir.
Şah İsmail Akkoyunlu Elvend Mirza'yı Şarur yakınlarında yendikten sonra 1501 yılının Temmuz ayında Tebriz'de kendisini Azerbaycan'ın Şahı ilan etti. Bundan sonra tüm İran'ı ele geçirerek, 1502 Mayısında kendisini İran Şahı ilan eden I. İsmail sonraki 250 yılda Orta Doğu'ya büyük etki yapacak bir Şii devletinin temelini atmış oldu.
Şah Tahmaz (Tahmasp) Kimdir?
Şah Tahmaz tarihte Şah İsmail diye bilinen İran Şahının Torunudur. 3 Mart 1514 tarihinde İsfahan I. İsmail'in oğlu olarak doğmuştur. Safevi Hanedanıdır ve Türkmendir. Şah İsmail aynı zamanda "HATAYİ"mahlası ile öztürkçe şiir yazan Türk Halk edebiyatının önemli bir şahsiyetidir. Osmanlı Alevilerinin Şaha gidelim dedikleri Şahdır. Şah Tahmaz, Çaldıran Savaşı’ndan sonra Horasan’a gönderildi. Bir süre Sebzvar ve Herat’ta kaldı. Şiilerin ve tanınmış bilgin ve şeyhlerinden özel öğrenim gördü.
Ayrıca Şah Tahmaz Hz. Muhammed'in torunudur. Şah Tahmaz'ın babası Şah İsmail amcası Safevi Devletinin Kurucusu Amcası Ali Mirza Safevi'dir. Dedesi Şeyh Haydar, Dedesinin babası Şeyh Cüneyt, onun babası Şeyh İbrahim, Onun Babası Hoca Ala ed_Din Ali, onun babası Şeyh Sadreddin Musa, Onun Babası Şeyh Safiyüddin İshak Erdebili, Onunda karısı Bibi Fatıma, Onun Babası Zahid Gilanidir.
Tac’ed-Dîn İbrahim Zahid el-Geylânî Aşağıda gösterildiği üzere Hz. Muhammed'in 17 inci kuşak torunudur.
1 Hazreti Muhammed
2 Hazreti Ali
3 Hasan Basrî
4 Habîb Acemî
5 Dâvud et-Taî
6 Marûf el-Kerhî
7 Serî es-Sekatî
8 Cüneyd Bağdâdî
9 Mimşâd Dîneverî
10 Muhammed el-Bekrî
11 Kadı Vecîhüddîn Ömer el-Bekrî
12 Ebu’n-Necib Sühreverdî
13 Kutbeddîn el-Ebherî
14 Rükneddîn Necaşî
15 Şehâbeddîn Tebrîzî
16 Hâce Cemâleddîn Şirazî
17 Tac’ed-Dîn İbrahim Zahid el-Geylânî
1521 de Sultaniye’deki babasının yanına dönen Tahmaz, I. İsmail’in ölümü üzerine 1524 te 10 yaşında tahta çıktı. Tahta çıktığını I. Süleyman’a bildirmemesi ve Osmanlılara karşı bir tutum izlemesi üzerine Süleyman, batı seferlerine ara vererek Azerbaycan üzerine Şah Tahmaz'ın komutasındaki Safevi ordusuna 3 sefer yapmıştır.
Sultan Süleyman’ın 3. İran seferi sonunda Türkmenlerle savaşmanın bir anlamının olmadığının farkına varılması üzerine Osmanlı ve Safaviler Amasya Antlaşmasını imzalamışlardır. Amasya antlaşmasını Kanuni Sultan Süleyman ile Şah Tahmaz imzalamış anlaşmayla Tebriz Osmanlı İmparatorluğu’na bağlanmıştır. Kaynak:sukrutahmaz.com
Şah Tahmasb
Şah İsmail'in ölümünden sonra, yerine, henüz on yaşında bulunan büyük oğlu Ebü'l-Muzaffer Tahmasb geçti. Yeni Şahın çocuk olması, bazı karışıklıklara sebep oldu. Hatta, bazı kabileler, kendi bölgelerinde bağımsız hareket etmeye başladılar. Bu durumdan istifade eden Özbekler, birçok kere Horasan'ı zaptettiler. Şah Tahmasb'ın daha sonra Horasan'a tayin ettiği vali, bu bölgeyi hakimiyeti altına aldı.
Bitlis Hakimi Şeref Beyin, Safevilere itaat etmesi, Osmanlı ordusunun, Safevilere karşı sefer açmasına sebep oldu. Bu sırada Özbekler, Horasan'ı tekrar zaptettiler. Osmanlı ordusunun, Irakeyn Seferi'nden dönmesini fırsat bilen Şah Tahmasb, Özbek Hanı Ubeydullah Han üzerine yürüyerek Herat ve Kandehar'ı tekrar aldı. Elkas Mirza komutasındaki yirmi bin kişilik bir orduyu da, Şirvanşahların idaresindeki Şirvan üzerine gönderdi. Bu ordu, 1538’de Şirvan'ın önemli kalelerini ele geçirdi.
Gürcülerle de mücadeleye girişen Safeviler, uzun çarpışmalardan sonra, onları hakimiyetleri altına aldılar.
Bu sırada, Avrupa seferleri sebebiyle, Osmanlı-Safevi münasebetleri bir müddet sessiz kaldı. Ancak, Safevi kumandanlarından Elkas Mirza'nın, Osmanlılara iltica etmesinden sonra Kanuni Sultan Süleyman, 1548'de Tebriz üzerine bir sefer daha düzenledi. Meren civarında, Safevi ordusu, Osmanlılara yenildi.
Kanuni Sultan Süleyman Hanın vefatından sonra, Osmanlı-Safevi münasebetlerinde sessizlik hakim oldu. Şah Tahmasb, II. Selim ve III. Murat'ın cüluslarında (tahta çıkışlarında) İstanbul'a elçi göndererek, cülus tebriknamesi ve hediyeler takdim etti. 53 yıl gibi uzun bir müddet saltanat süren Şah Tahmasb, hükümet merkezini Tebriz'den Kazvin'e nakletti. Tezkire-i Şah Tahmasb adıyla bilinen kendi hal tercümesini (otobiyografisini) yazan Şah Tahmasb, veliahd tayini hususunda Kızılbaş reisleri arasında çıkan anlaşmazlık sebebiyle, 15 Mayıs 1576’da zehirlenerek öldürüldü.
Ölümünden sonra Osmanlılar İran'a savaş açmışlar, Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Tiflis, Şirvan ve çevresini ele geçirmiş ve Özdemiroğlu Osman Paşa Tebriz'i almıştır. Kaynak: ansiklopedika.org